Wat zegt de Belgische wetgeving over gehoorbescherming?

De regelgeving rond lawaai op de werkvloer is vastgelegd in de Codex over het welzijn op het werk, Boek V - Fysische agentia, Titel 2 - Lawaai. Deze wetgeving bepaalt de actiewaarden en grenswaarden voor blootstelling aan lawaai en legt de verplichtingen van werkgevers vast.

Lawaai kan, afhankelijk van de intensiteit en duur, het gehoor blijvend beschadigen. Dit geldt niet alleen voor extreme situaties, zoals bij bouwmachines of vliegtuigmotoren, maar ook bij langdurige blootstelling aan minder extreme geluidsniveaus.

Voorbeelden van alledaagse geluidsniveaus:

• Een normaal gesprek: circa 60 dB(A)
• Autoradio op vol volume: pieken tot 100 dB(A)
• Pijngrens bij volwassenen: vanaf 120 dB(A)

Het risico van lawaaislechthorendheid begint echter al bij een langdurige blootstelling aan geluidsniveaus vanaf 80 dB(A).

Wat zegt de Belgische wetgeving over grenswaarden en verplichtingen?

Volgens de Codex over het welzijn op het werk gelden de volgende actiewaarden en grenswaarden:

• Bij 80 dB(A): De werkgever is verplicht om gehoorbescherming beschikbaar te stellen. Dit geldt ook als piekniveaus van 135 dB(C) worden bereikt. Daarnaast moet het risico op gehoorschade worden vastgelegd in de risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E). Er moeten passende maatregelen worden getroffen om de blootstelling te beperken.‍
• Bij 83 dB(A): Een werknemer mag maximaal 4 uur zonder gehoorbescherming werken. In de resterende tijd mag de werknemer niet worden blootgesteld aan hoge geluidsniveaus. Dit is bedoeld om de totale dagdosis binnen veilige grenzen te houden.‍
• Bij 85 dB(A): Gehoorbescherming is wettelijk verplicht. Dit geldt ook bij piekniveaus van 137 dB(C). De werkgever moet erop toezien dat werknemers de gehoorbescherming daadwerkelijk dragen. Bovendien moeten er aanvullende maatregelen worden genomen om het geluidsniveau verder te verlagen, waar mogelijk.‍
• Bij 87 dB(A): Dit is de maximale blootstellingsgrenswaarde, inclusief het effect van de gebruikte gehoorbescherming. Overschrijding van deze waarde vereist directe maatregelen, zoals het aanpassen van werkmethoden, technische ingrepen of het verkorten van de blootstellingsduur.

Gratis whitepaper

Gehoorbescherming op maat verplicht?

Bij harde of langdurige blootstelling aan lawaai moet je als werkgever meer regelen. In deze whitepaper lees je wat én hoe.

Download whitepaper

Waarom is gehoorbescherming noodzakelijk?

Slechthorendheid als gevolg van blootstelling aan lawaai is een van de meest voorkomende beroepsziekten. Dit kan leiden tot:

• Lawaaislechthorendheid: geleidelijke, blijvende afname van het gehoor.
• Doofheid: onomkeerbaar gehoorverlies bij langdurige blootstelling.
• Tinnitus (oorsuizen): constante piep- of ruisgeluiden zonder externe bron.

Blootstelling aan hoge geluidsniveaus hoeft niet direct pijnlijk te zijn om schade te veroorzaken. Juist langdurige blootstelling aan geluiden van 80 dB(A) of hoger vormt het grootste risico.

Belangrijke vuistregel:

Als je binnen een straal van één meter je stem moet verheffen om verstaanbaar te zijn, is het geluidsniveau waarschijnlijk te hoog.

‍

Maatregelen ter voorkoming van gehoorschade

De Arbowet schrijft voor dat werkgevers eerst moeten kijken naar mogelijkheden om de bron van het lawaai aan te pakken, voordat er persoonlijke beschermingsmiddelen worden ingezet.

1. Bronmaatregelen

Volgens de arbeidshygiënische strategie hebben bronmaatregelen de hoogste prioriteit:

• Vervanging van lawaaiige machines door stillere alternatieven.
• Onderhoud van apparatuur om overmatig geluid te beperken.
• Plaatsen van geluidswerende omkastingen of geluidsschermen.

Als bronmaatregelen onvoldoende effect hebben, moeten aanvullende maatregelen worden getroffen.

2. Organisatorische maatregelen

• Blootstellingstijd beperken: Werktijden verkorten in lawaaiige omgevingen.
• Afwisselend werk: Taken rouleren om blootstelling te verminderen.

3. Persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM’s)

Pas wanneer bron- en organisatorische maatregelen niet toereikend zijn, is gehoorbescherming toegestaan als beheersmaatregel.

Welke vormen gehoorbescherming zijn er?

1. Gehoorkappen

Deze oorkappen draag je als koptelefoons over de oren. Ze dempen tot ongeveer 30 dB(A) als ze goed aansluiten. Een nadeel is dat je oren snel warm worden en dat je minder hoort wat er om je heen gebeurt.

2. Oorpluggen (dopjes/stopjes)

Deze doppen plaats je in de gehoorgang. De demping werkt goed als je ze correct aanbrengt. Bij een verkeerde plaatsing dempen ze onvoldoende en kunnen er hygiëneproblemen ontstaan.

3. Otoplastieken (op maat gemaakte oordoppen)

Deze otoplastieken worden gemaakt op basis van een afdruk van het oor. Ze dempen tot ongeveer 30 dB(A) en kunnen worden afgestemd op de omstandigheden waarin iemand werkt. Ze zitten comfortabel en maken het mogelijk om spraak te blijven verstaan. Wel is het belangrijk om regelmatig te controleren of de pasvorm en de demping nog goed zijn.

Combinatie van gehoorbeschermers

Bij het combineren van gehoorbeschermers, zoals gehoorkappen met oorpluggen, geldt dat de demping niet simpelweg optelt. Dit komt door:

• Beengeleiding: Geluid dat via de schedel wordt overgedragen.
• Geluidslekken: Rondom gehoorbeschermers of via de mondholte.

De maximale geluidsreductie die bereikt kan worden, ligt rond de 35 dB(A). Meer demping is niet mogelijk door de fysieke overdracht van trillingen via het lichaam.

Onderhoud en controle van gehoorbescherming

Voor effectieve bescherming is regelmatig onderhoud essentieel:

• Pasvorm controleren: Vooral bij otoplastieken, aangezien slecht passende exemplaren schijnzekerheid bieden.
• Reiniging: Volg de instructies van de fabrikant.
• Vervanging: Gebaseerd op de aangegeven levensduur en slijtage.

Onjuist gebruik of een slecht passende gehoorbeschermer kan leiden tot onvoldoende bescherming, met blijvende gehoorschade als gevolg.

Verantwoordelijkheden van werkgever en werknemer

De Arbowet verdeelt de verantwoordelijkheden voor gehoorbescherming duidelijk tussen werkgever en werknemer. Beide partijen hebben een rol in het voorkomen van gehoorschade, maar de primaire verantwoordelijkheid ligt bij de werkgever.

Verantwoordelijkheden van de werkgever

De werkgever is volgens de Arbowet verplicht om een veilige en gezonde werkomgeving te creëren. Dit betekent dat hij proactief moet handelen om risico’s, waaronder lawaaislechthorendheid, te beperken.

Uitvoeren van een Risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E)

Het startpunt is het opstellen van een actuele RI&E, waarin geluidsrisico’s expliciet worden opgenomen. Dit is wettelijk verplicht. In de RI&E wordt vastgesteld waar, wanneer en bij welke werkzaamheden werknemers worden blootgesteld aan schadelijk geluid. Het gaat hierbij niet alleen om de intensiteit van het geluid (in decibel), maar ook om de duur van de blootstelling.

Beschikbaar stellen van gehoorbescherming vanaf 80 dB(A)

Zodra de geluidsblootstelling de drempel van 80 dB(A) overschrijdt, is de werkgever verplicht om geschikte gehoorbescherming beschikbaar te stellen. Dit geldt ook als er piekgeluiden voorkomen van 135 dB(C) of hoger. Gehoorbescherming moet vrij toegankelijk zijn voor alle werknemers die eraan blootgesteld worden.

Handhaven van de draagplicht bij 85 dB(A) of hoger

Vanaf een geluidsniveau van 85 dB(A) of piekgeluiden van 137 dB(C), geldt een wettelijke draagplicht voor gehoorbescherming. De werkgever moet niet alleen gehoorbescherming aanbieden, maar er ook actief op toezien dat deze daadwerkelijk wordt gedragen. Dit houdt in dat er controles moeten plaatsvinden en dat het niet naleven van deze verplichting consequenties kan hebben voor werknemers.

Voorlichting en instructie geven

‍Werknemers moeten goed geïnformeerd zijn over de risico’s van blootstelling aan lawaai en het juiste gebruik van gehoorbescherming. Dit betekent dat de werkgever regelmatig voorlichting moet geven over:

• De gevaren van langdurige blootstelling aan hard geluid.
• Het correcte gebruik, onderhoud en de levensduur van gehoorbeschermers.
• Het belang van tijdig melden van defecte of slecht functionerende gehoorbescherming.

Waarom is dit belangrijk?

Omdat de gezondheid van de werknemer zelf op het spel staat. Daarnaast is het onderdeel van de collectieve veiligheid op de werkvloer. Werknemers die niet de juiste bescherming dragen, kunnen ook anderen in gevaar brengen, bijvoorbeeld doordat ze waarschuwingssignalen niet goed horen.

Gehoorbescherming is een wettelijke verplichting bij blootstelling aan geluidsniveaus vanaf 80 dB(A). De Arbowet benadrukt dat het voorkomen van blootstelling bij de bron de voorkeur heeft, maar waar dat niet mogelijk is, moeten persoonlijke beschermingsmiddelen worden ingezet.

Permanente gehoorschade kan eenvoudig worden voorkomen door de wetgeving strikt na te leven en de juiste beschermingsmaatregelen te treffen.

Samenwerking tussen werkgever en werknemer

Effectieve gehoorbescherming vereist samenwerking. De werkgever schept de voorwaarden, maar de werknemer moet deze actief naleven. Regelmatige evaluaties, toolboxmeetings en controles kunnen bijdragen aan bewustwording en correct gebruik van gehoorbescherming.

In bedrijven met een ondernemingsraad of personeelsvertegenwoordiging kan overleg plaatsvinden over de keuze van gehoorbeschermingsmiddelen. Dit bevordert het draagvlak en verhoogt de kans dat de middelen correct en consequent worden gebruikt.

‍